آثار نماز بر کارآفرینی

در آغازسخن كلام را با اين مبحث شروع ميكنيم كه حماسه اقتصادي با حركت مستمر و داراي پشتوانه قوي ديني و اعتقادي بايد همراه باشد. در اين نوشتار قصد داريم به صورت نظري با توجه به روايات اسلامي به بررسي آثار تربيتي نماز بر كارآفريني بپردازيم. همانطور كه ميدانيم نماز هنوز آنطور كه بايد شناخته شود ،براي همگان شناخته شده نيست. نماز ارتباطي است بين بي نهايت كوچك و بي نهايت بزرگ،نماز عشق و انس است بين خالق و مخلوق؛ بالاترين حالت قرب انسان به خداي سبحان، حالت سجود و به خاك افتادن براي اوست و اين كاري است كه در نماز به طور مكرر اجرا ميشود. اگر نماز را از زواياي گوناگون نگاه كنيم متوجه ميشويم كه عملي را كه پنج دفعه در روز انجام ميدهيم و به نظر تكراري ميآيد، رمز و راز هاي فراواني دارد و مي تواند در راستاي تربيتي افراد جامعه بخصوص در امر كسب و كار و كارآفريني باشد.
در اسلام سفارش زيادي شده است كه عبادت همراه با تحقيق و تفكر باشد و مطالعه نماز از منظرهاي گوناگون و پي بردن به حكمت هاي آن گامي دراين جهت ميباشد. در اينجا قصد نداريم كه بگوييم نماز يك امر اقتصادي است، بلكه همانند يك عكاس حرف هاي كه از چندين جنبه عكس شيء مورد نظر را ميگيرد، نماز را نيز از بعد آثار معنوي و تربيتي آن بركار آفريني مي نگريم.

مقدمه و اهميت تحقيق:
كارآفرينان نه تنها به ايجاد فرصت هاي شغلي جديدي مي پردازند بلكه بوسيله ساختار، تفكر، تحرك و فرهنگ لازم دست به تخريب خلاق ميزنند تا از دل ويرانه هاي كهن بناي رفيع آباداني و پيشرفترا برافرازند(ارلوك، 1380 ) . در سال هاي اخير دولت ها، دانشگاهيان و گروه هاي حمايت از كسب و كار توجه زيادي به كارآفريني كرده اند. اكثر مردم به فوايد كارآفريني پي برده و با توجه به نقش كليدي كارآفرينان در روند رشد و توسعه اقتصادي و اجتماعي، در شرايط كنوني اقتصاد جهاني، كشور ما براي بقاء در عرصه رقابت با ساير كشورهاي پيشرفته و حركت در مسير رشد و پيشرفت نيازمند نيروي انساني كارآفرين مي باشد تا بتواند با بهره گيري از قابليت ها و مهارت هاي آنان به تكنولوژي و محصولات برتر دست يابند. با توجه به مسائل و چالش هاي پيش روي نظام اقتصادي و اجتماعي نظير نرخ بالاي بيكاري، فرار مغزها و كمبود نيروي متخصص،افزايش تحريم هاي اقتصادي جامعه ما نياز به آن دارد تا به سمت كارآفريني و نهادينه كردن آن حركت كند.

از مزاياي كارآفريني ميتوان اشاره كرد به:

1. پيشرفت اقتصادي:رابطه مستقيميبين رشد اقتصادي و سطح كارآفريني وجود دارد.كارآفريني عامل ايجاد ثروت و راهگشايي براي توسعه اقتصادي و ايجاد اشتغال است؛
2. افزايش بهره وري: يكي از دلايل علاقه محققان و سازمان ها به كارآفريني،كمك آن به افزايش بهروه وري است.
3. ايجاد محصولات، خدمات و فناوري هاي جديد:كارآفرينان بخش كسب وكار، نقش مهمي در ترويج نوآوري در محصولات، خدمات و فناوري ها دارند.

نماز خواندن در دين اسلام از اهميت بسياري برخوردار است. نماز ستون دين است و انسان را از بدي ها و زشتي ها باز مي دارد و بسوي اعمال نيك و خوبي ها و خوشي ها هدايت ميكند. بديهي است نكاتي در اقتصاد ، كسب و كار و كارآفريني وجود دارد كه ميتوان آن را در نماز يافت و به غناي نماز پي برد. بديهي است كه نماز، خود وسيله ايي براي كارآفريني شده است و حتي بسياري از كشورهاي غير مسلمان از اين طريق ساخت وسايل مورد نياز نماز مانند انواع مهرها، جانماز، صلوات شمار، تسبيح و حتي مهرپاك كن و صادرات آن به كشورهاي مسلمان، سودهاي كلاني را بدست آوردهاند؛
نماز ارتباطي است بين بي نهايت كوچك و بي نهايت بزرگ، نماز عشق و انس است بين خالق و مخلوق؛ بالاترين حالت قرب انسان به خداي سبحان، حالت سجود و به خاك افتادن براي اوست و اين كاري است كه در نماز به طور مكرر اجرا مي شود. اگر نماز را از زواياي گوناگون نگاه كنيم متوجه ميشويم كه عملي را كه پنج دفعه در روز انجام ميدهيم و به نظر تكراري ميآيد ، رمز و رازهاي فراواني دارد.در اسلام سفارش زيادي شده است كه عبادت همراه با تحقيق و تفكر باشد و مطالعه نماز از منظرهاي گوناگون و پي بردن به حكمت هاي آن گامي در اين جهت مي باشد.
لذا در اين مقاله به آثار و فوايد تربيتي كه نماز در روح نمازگذار مي گذارد و او را در امر كارآفريني موفق مي دارد، پرداخته مي شود و مويد آن نيست كه نماز باخص براي كارآفريني و اقتصاد است. در اين پژوهش از سري درس هاي قرآن حجت الاسلام و المسلمين
1373 از تلويزيون پخش گرديد استفاده هاي فراواني شده است. قرائتي با عنوانن ماز، بهره وري در نماز كه در مروري بر ادبيات كارآفريني در مكالمات روزمره، كارآفريني را با شروع كسب و كار جديد مرتبط مي دانند. اما اين كاربرد براي واژهاي كه از تاريخ غني و معاني بسيار مهمي برخوردار بوده، بسيار ضعيف است. تعاريف زيادي از واژه كارآفريني وجود دارد اما يك تعريف عام و پذيرفته شده از آن ارائه نشده
 است:

  به معني انجام دادن و يا متعهد شدن نشات گرفته است.

2 ” كارآفرين كسي است كه متعهد ميشود مخاطره هاي يك فعاليت اقتصادي را سازماندهي، اداره و تقبل كند؛ همانند ساير مباحث در علوم انساني از كارآفريني تعاريف متعددي ارائه شده است.
 در مدتي بيش از پنجاه سال، با مطالعه مقالات موجود در مجلات و كتابها ، هفتاد و هفت تعريف )
3PF مختلف از كارآفريني پيدا كرده است.به عنوان مثال شومپيتر

كارآفريني را، انجام چيزهاي جديد، و يا انجام چيزهايي كه از قبل وجود داشته اند، به يك روش جديد؛ رابينزو
كارآفريني را فرايندي ميدانندكه افراد، بدون توجه به منابعي كه در اختيار دارند، از طريق نوآوري و اداره فعال خطرات
و عدم اطمينان ها، فرصت ها را تعقيب كرده و نيازها و خواسته هاي خود را برآورده مي سازند. موريس و سكستون نيزسه بعد توانايي درك فرصت هاي جديد و ايجاد .نوآوري، ريسك پذيري و عملگرايي را براي كارآفريني ذكر كرده اند. يك كسب و كارجديد ميدانند كارآفريني را فرايند پويايي از بصيرت،تغييردادن
و ايجاد كردن ميدانند كه مستلزم به كارگيري انرژي و شوق نسبت بهايجاد و به كارگيري ايده هاي جديد و راه حلهاي خلاق مي-
كارآفريني ايجاد شغل نيستبلكه يك سبك زندگي است و خلاقيت و نوآوري، پويايي، عشق به كار و. باشد1
تلاش مستمر، مخاطره پذيري، آينده نگري، ارزش آفريني، آرمان گرايي، فرصت طلبي، نياز به پيشرفت، مثبت گرايي، مثبت انديشي و
.( رقابتمندي زيربنا و اساس زندگي كارآفرينانه است(شاه حسيني، 1383 ،ص 75
F هيسريچ9
2002 )يكي از بهترين و جامعترين تعاريف كارآفريني را ارائه كرده است. وي معتقد است:” كارآفريني فرايند خلق چيزي
متفاوت و باارزش از طريق اختصاص زمان و تلاش لازم براي آنميباشد با فرض همراه بودن ريسكهاي مالي، رواني و اجتماعي و نيز
و بلاخره به گفته دكتر احمدپور دارياني ،كارآفرين فردي است كه داراي دريافت پاداش هاي مالي و رضايت فردي”
ايده و فكر جديد ميباشد و با بسيج منابع از طريق فرايند ايجاد كسب و كار كه توام با مخاطره مالي و اجتماعي و حيثيتي است،
( محصول و خدمت جديد به بازار عرضه ميكند(احمد پور دارياني، 1379 ،ص 1
ژان باتيست سي
كارآفرين فردي است كه منابع اقتصادي را از حوزه اي كه داراي بهره وري و سود پائين تر است، به
حوزه اي كه داراي بهره وري و سود بالاتر است،منتقل مي كند
2
ژوزف شومپيتر
كارآفرين فردي است كه تركيبات جديدي را در توليد و ايجاد مي كند و كارآفريني عبارت است از عرضه
كالايي جديد،روشي جديد در فرآيند توليد،ايجاد بازاري جديد،يافتن منابع جديد و ايجاد هر گونه
تشكيلات جديد در كسب و كار.
01PF 3
كرانرنز
11
كارآفريني بر بهره برداري از فرصت هاي كشف نشده تاكيد دارد.
1PF 4
پيتر دراكر
12
كارآفريني بهره برداري از فرصت ها براي ايجاد تغييراست و كارآفرين همواره به دنبال تغيير، پاسخ دادن
به آن و بهره برداري از آن به عنوان يك فرصت است13
كارآفرينان افرادي اند كه رقابت را افزايش مي دهند، به دنبال فرصت هاي مناسبي اند تا در محيط
بازار،نيازهاي برآورده نشده را برآورده كنند و عقايد جديد را خلق و اجرا كنند.


كارآفريني، خلق چيزي ارزشمند از هيچ است.
14PF 7
كارآفريني عبارت است از پيگيري فرصت ها بدون توجه به منابعي كه در كنترل اند.
15PF 8
پارستون
16
كارآفريني رفتاري مديريتي است كه فراتر از ظرفيت هاي افراد به طور دائم از فرصت ها براي دستيابي به
نتايج بهره برداري مي كند.
16PF 9
تامپسون
17
كارآفريني موقعيت يابي و بهره برداري از فرصت هاست.
17PF 10
استونر
18
كارآفرين كسي است كه كسب وكار مخاطره آميز جديد و سازمان جديدي را بنيانگذاري مي كند.
11
احمد پور و مقيمي
كارآفرين، فردي است كه داراي ايده و فكر جديد مي باشد و با بسيج منابع از طريق فرايند ايجاد يك
18PF كسب و كار(كسب وكار الكترونيكي يا اينترنتي
19
19PF كسب و كار خانگي ،P
20
02PF كسب و كار خانوادگي ،P
21
P، كسب
12PF و كار كوچك و متوسط
22
كه توام با مخاطره هاي و اجتماعي و حيثيتي است، محصولفرصت جديد به (P
بازار عرضه مي كند.
( منبع: (احمدپورداريانيومقيمي، 1386 ،ص 48
در اينجا به آثار معنوي و تربيتي نماز در كارآفريني و كسب و كار ميپردازيم:
اصل اول:نظم و تقدم داشتن كار اصلي بر كار فرعي
11- Krizner
12- Drucker
13- Vesper
14- Timmons
15- Stevenson
16- Parston
17- Thompson
18- Stoner
19- E-business
20- Home business
21- Family business
22- Small&MediumEnterprise(SME)
همانطور كه ميدانيم يك كارآفرين براي رسيدن به موفقيت و عبور از سد رقابت به ناچار بايد نظم و انضباط را سرلوحه كار خود قرار
دهد كه از دوباره كاريها و آشفتگي كاري جلوگيري كند و بوسيله آن بازده و بهرهوري كارش را بالا ببرد و بر سرعت انجام كارها
بيفزايد. انجام نماز در اوقات معين و مخصوص، آداب نماز در مورد نيت و قيام و ركوع و سجود، و جاي گرفتن هر موضوعي از نماز در
محل خود، علاوه بر آثار مفيدي كه در روح انسان ميگذارد، موجب نظم و انضباط در زندگي خواهد شد، و عملاً نظم و ترتيب به انسان
ميآموزد، و انسان را از زندگي درهم و برهم و بي انضباط باز ميدارد. با توجه به اينكه يكي از عوامل بسيار مهم پيشرفت و تكامل، نظم
و انضباط است(محمدي اشتهاردي، 1373 ،ص 6). نماز روح نظم را در انسان ايجاد ميكند و استمرار نماز اين روح را زنده نگه مي-
دارد.مدير يك كسب و كار نيز بايد نسبت به اموري كه ميخواهد انجام دهد،اولويت بندي كند و كارهايي كه از نظر زماني داراي فوريت
بيشتري هستند را سريعتر انجام دهد. نماز نيز داراي اولويت است و نماز واجب مقدم است بر نماز مستحبي.
اصل دوم:وقت شناسي و عدم تعطيلي
كارآفرين با شناخت فرصتهاي جديد بازار و صنعت و هچنين ريسك و خطرپذيري زنجيره ارزش آفريني جديدي را براي توليد و يا
خدمات طراحي ميكند كه اين زنجيره هاي ايجاد ارزش در نهايت منجر به اشتغال و توسعه اقتصادي ميشود.
شناخت فرصت و بموقع عمل كردن شالوده كارآفريني راتشكيل ميدهد .اگر فرصتي در بازار پيش بيايد و زود شناسايي نكنيم و از آن
بموقع استفاده نكنيم آن فرصت سوخته است و نميتوانيم از آن بهره ببريم.اينكه سفارش بسياري براي سر وقت نماز خواندن شده
است و در هر فرصت ممكن نماز بجا آوريم(حتي در مسافرت) و نهي كردن از خواندن دير وقت نماز و يا بعد از وقت مقرر آن(قضاي
نماز)است،نشانه ارزشمند بودن وقت شناسي در نماز است از طرفي يك كارآفرين براي رسيدن به نقطه شكوفايي كسب و كارش ،نبايد
در هيچ حالتي كار و پيشرفت آن را تعطيل كند و آن را به وقت ديگري بيندازد.نماز در بحراني ترين شرايط نيز تعطيل نميشود و حتي
در هنگام مريضي و مسافرت ، به صورت نشسته يا خوابيده اجرا ميشود.
اصل سوم:آموزش و فراگيري و داشتن علم و دانش
اگر اصول اوليه كارآفريني را فرا نگيريم و بدون اينكه از بازاريابي،مديريت مالي و تامين مالي،بيمه و غيره سر رشتهايي داشته باشيم و
وارد بازار كار شويم،احتمال شكست در كسب و كار افزايش مييابد،لذا بايد حداقلهاي راه اندازي كسبوكار و علم جلوگيري از هزينه-
هاي اضافي را بدانيم.آموزش و توسعه فرهنگ كارآفريني سبب پويايي و تحرك در جامعه شده و منجر به تقويت روحيه خلاقيت،
نوآوري، تلاش و كوشش ميشود. اين مساله افزايش ارزش كار و كارآفريني را به همراه دارد و باعث ميشود كارآفريني به عنوان يك
شيوه و سبك زندگي نه به عنوان شيوه كسب وكار مورد قبول اكثريت افراد جامعه قرار گيرد.
در كشور ما به علت بي توجهي به آموزش و فرهنگ سازي در زمينه كارآفريني، فارغ التحصيلان نظام آموزشي صرفاً سطح دانش نظري
آنها افزايش يافته و قادر به بكارگيري دانش و مهارت به صورت عملي و كاربردي نيستند، لذا نياز به مديريت ديگران دارند. از سوي
ديگر افرادي كه شخصيت كارآفرينانه دارند به دليل عدم وجود بستر مناسب در نظام آموزشي براي بروز تواناييهاي خود در جهت
كارآفريني ناموفق بودهاند كه پيامد همه اينها افزايش بيكاري، پديده فرار مغزها و كمبود نيروي متخصص در كشور بوده است.در حال
حاضر آموزش كارآفريني يك ضرورت ميباشد. زيرا سالانه حدود چندين هزار نفر از دانشگاههاي كشور فارغ التحصيل ميشوند. با توجه
به نگرش دانشگاه هاي نظري نسبت به فارغ التحصيلان كه آنها را فقط براي كارشناس در دولت تربيت ميكنند، تنها 20 % از فارغ
التحصيلان شانس ورود به بدنه دولت را خواهند داشت. كه با توجه به روابط بسيار پيچيده اي كه در امر استخدام به جاي ضوابط حاكم
.( است اين درصد كمتر از اين مقدار واقعي ميباشد(معينيان، 1387
جوامع دريافتهاند كه از طريق نظام آموزشي ميتوانند بر فراگيران تاثير گذاشته و از اين طريق دانش و مهارت كارآفريني در آنها ايجاد
و پرورش دهند. از آنجا كه آموزش لازمه گسترش و توسعه كارآفريني ميباشد، فعاليتهاي آموزشي براي تربيت و پرورش كارآفرينان
در مركز توجه قرار گرفته است.بطور كلي همراه با آشكار شدن نقش و تاثير كارآفريني بر روند اشتغال زايي و رشد اقتصادي كشورهاي
.( توسعه يافته ، تلاش در جهت آموزش و تعميم دانش و روحيه كارآفريني شدت گرفته است(احمد پور دارياني، 1379
با نگاهي به روند رشد و توسعه جهاني در مييابيم كه با افزايش و گسترش فناوريهاي پيشرفته، نقش و جايگاه كارآفرينان بطور
فزاينده بيشتر ميشود. به بيان ديگر ارتباط مستقيميبين پيشرفت فناوري و ضرورت آموزش كارآفريني وجود دارد. امروزه كارآفريني از
عوامل مهم در رشد و توسعه اقتصادي بشمار ميآيد. به طوري كه در غرب و برخي كشورهاي ديگر، دو دهه اخير “دهه طلايي
كارآفريني” نام گرفته و در اكثر كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه مقوله كارآفريني به عنوان مهمترين منبع توسعه مورد توجه قرار
.( گرفته است(اكبري، 1385 ،ص 16
با توجه به افزايش رشته هاي دانشگاهي مرتبط با كارآفريني در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه اهميت نظام آموزشي و
پژوهشي در توسعه كارآفريني و تربيت كارآفرينان بيشتر مشخص ميشود. امروز دوره هاي آموزش كارآفريني نه تنها جاي خود را در
طرح دروس دانشگاهي در رشته هاي مختلفي باز كرده بلكه در دوره هاي مختلف تحصيلي از ابتدائي تا دبيرستان مورد توجه قرار
.( گرفته است(اكبري، 1385 ،ص 16
بنابراين ضرورت پرداختن به مقوله كارآفريني آشكار گشته در همين راستا توسعه كارآفريني از جنبههاي گوناگون در جامعه بايد مورد
توجه قرار گيرد كه آموزش يكي از جنبه هاي مهم و در راستاي گسترش آن ميباشد. با توجه به نقش مثبت و سازنده كارآفرينان،
آموزش كارآفريني بايد به يكي از گستردهترين و مهمترين فعاليتهاي نظام آموزشي تبديل و در تمام مقاطع تحصيلي و در تمام سنين
مورد توجه و تاكيد قرار گيرد.
در حال حاضر آموزش يكي از جنبه هاي مهم در توسعه كارآفريني ميباشد. تحقيقات صورت گرفته نشان ميدهد كه ويژگي ها و
صفات كارآفرينان از قبيل خلاقيت، نوآوري، ريسك پذيري، اعتماد به نفس، فرصت طلبي و استقلال طلبي اكتسابي است. بنابراين
آموزش كارآفريني به يكي از اساسي ترين فعاليت هاي نظام آموزشي تبديل شده است.
مطالعات تجربي صورت گرفته در زمينه آموزش كارآفريني حاكي از آن است كه كارآفريني در سطح مدارس ميتواند آموزش داده شود
و آموزش هاي كارآفريني آگاهي و درك افراد در مورد شروع كسب وكار و نحوه ي اداره ي آن را افزايش ميدهد
پيتر دراكر معتقد است كه كارآفريني سحر و جادو نيست، عجيب و غريب نيست، استعداد ژنتيكي نيست، بلكه يك .(Henry,2005)
.( رشته است مانند ديگر رشتههاي علميكه قابل آموزش و يادگيري است (حسيني خواه، 1386 ،ص 46
مطالعه ديگري نشان ميدهد كه آموزش كارآفريني بينش و آگاهي افراد را بالا ميبرد و كمك ميكند تا افراد در فرايند كارآفريني
بهتر و موفق تر عمل كنند. در آموزش روشهاي آموزش رسميو غير رسميبا هم تركيب ميشود و آموزش كارآفريني بر روي مهارت ،
شواهدي .(Honig, 2004,p نگرش و رفتار تمركز كرده و موجب ارتقاي مهارت و تقويت نگرش و تغيير رفتار در افراد ميشود( 258
وجود دارد كه نشان ميدهد علت توسعه كشورهايي چون آمريكا، ژاپن و آلمان كه از نظر صنعتي توسعه يافتهاند ،كارآفريني است.
كارآفريني هم اكنون به عنوان يك حرفه ظهور كرده است و همانند ديگر حرفهها بايد توسعه يابد و از طريق برنامههاي آموزشي و
دانشگاهي خاص مبتني بر مطالعات رفتاري و تجربي پرورش پيدا كند(احمدپوردارياني، 1386 ،ص 49 ). بررسيهاي انجام شده پيرامون
آموزش كارآفريني در سطح خرد و كلان حاكي از اين است كه كارآفريني قابل آموزش ميباشد. مطالعات صورت گرفته درباره دورههاي
آموزش كارآفريني حاكي از آن است كه شركتكنندگان در اين دوره ها نسبت به سايرين كه در اين دوره ها شركت نكردهاند در راه
اندازي كسبوكار موفقتر و اثربخشتر بودند(سطح خرد). همچنين نتايج مطالعات نشان ميدهد كه آموزش مهارت ها و قابليت هاي
كارآفريني رابطه مستقيم با توسعه اقتصادي دارد(سطح كلان) (حسيني خواه، 1386 ،ص 46 ). يك كارآفرين بايد نسبت به حواشي
سياسي،فرهنگي،اجتماعي و اقتصادي علم و آگاهي داشته باشد.
اصل آموزش در نماز بسيار مهم است و بسيار سفارش شدهاست كه نماز خواندن را به كودكانپيش از رسيدن به سن تكليف آموزش
دهيم و آنها را همراه خودمان به مسجد و مكانهاي مذهبي ببريم. از طرفي بايد هميشه آگاهي خودمان را از نماز بالاتر ببريم تا آگاهانه
تر و عالمانه تر نماز را بخوانيم و بهرهايي صدچندان از آن ببريم.
اصل چهارم:جبران و اضافه كار
زماني كه يك كارآفرين اهمالي در كسب و كارش انجام ميدهد،ناچاراً براي عقب نبودن از بازار رقابت بايد جبران كاستيهايش را
بكند.مثلا اگر دير به سر كار آمد بايد از آنطرف تا دير وقت كار كند تا جبران دير آمدنش بشود.نماز نيز جبران دارد و آن قضاي نماز
است.حتي پس از مرگ نيز قضاي نماز باقي ميماند.نماز باعث جبران گناهان و معصيتهاي ما نيز ميشود و علاوه بر آن ميتوانيم با
خواندن نمازهاي مستحبي از ثواب بيشتري برخوردار شويم و به نوعي در مقابل اضافه كاريمان پاداش بگيريم.
اصل پنجم:نظافت
بايد هميشه محيط كار تميزباشد.اين امر باعث تاثير بسيار زياد در روحيه كاركنان و مشتريان ميشود چون نشاط و شادابي بوجود مي-
آورد.در اسلام نيز به پاكيزگي مساجد بسيار تاكيد شده است و هنگام نماز خواندن بايد از هرگونه آلودگي مبرا باشيم و نظافت به نحو
احسن رعايت شود.
اصل ششم:تمركز
در هنگام كار بايد بر خود كار تمركز داشته باشيم تا كار را به بهترين وجه انجام دهيم و كيفيت كار را بالا ببريم و از بروز نقص و
كاستي در توليد كالا و خدمات جلوگيري كنيم.براي اينكه كارآفرين از انجام موفقيت آميز تمام طرح و برنامه ها و جزئيات كار مطمئن
باشد، لازم است كه همانند يك فوتباليست خوب كه لحظه اي چشم از توپ بر نميدارد در تمام لحظات با تمركز بر چشم انداز، همه
انرژي، وقت و ساير منابع را حول اين هدف مصروف نمايد.
توصيه هاي مؤكد و متعددي كه در تعاليم اسلاميمبني بر “حضورقلب”
درنمازوبرخورداريازاقبالوتوجهكاملبهنمازبهمارسيدهاست،همگيدلالتبرآن داردكهنمازارزشمنددردرگاهالهينمازياستكهباتمركزكاملوتوجهدق
يقبهمضامينآن،بهجايآوردهشود و نمازي كه طوطي وار و بدون حضور ذهن و قلب خوانده شود، از ارزش بسياري برخوردار است.بدين
ترتيب اقامه كننده حقيقي نماز، با برخورداري از حضور قلب در عبادت هاي يوميه خويش، در واقع “تمركزحواس” را بارها و بارها در
طول يك شبانه روز، تمرين ميكند و اين صفت حسنه را در وجود خود، ملكه ميسازد تا با بهره بردن از آن در همه عرصه هاي زندگي،
موفقيت را در همه ابعاد ممكن نصيب خويش سازد .
وقتي قادر باشيم كه افكارمان را پنجاه يا صد بار به طور پي در پي دربارهي موضوعي متمركز كنيم، ناگزير ساير انديشهها و خاطرهها
جاي خود را به موضوع مورد توجه خواهد داد و سرانجام عادت خواهيم كرد كه در هر امري ذهن خودراباارادهي خود متمركز كنيم.
اصل هفتم:دقت
عدم دقت در توليد باعث كاهش كيفيت ميشود كه به تبع آن نارضايتي مشتريان را به همراه ميآورد.يك كارآفرين بايد تاحد ممكن
كارش را درست و با دقت انجام بدهد.نماز بدون دقت نيز باعث باطل شدن نماز ميشود كه علاوه بر قضاي آن ،مرتكب گناه نيز شده-
ايم.اگر در هنگام وضو گرفتن به اندازه يك سرسوزن از محل وضو خشك باشد،وضو باطل است و متعاقباً غسل نيز همينطور.
اصل هشتم: كار گروهي
يكي از عواملي كه بهرهوري و بازدهي را بالا ميبرد كار گروهي و دسته جمعي است.كار گروهي باعث همپوشاني كاستيهاي افراد گروه
و ايجاد نشاط بين افراد است.وجود تيم در كسب و كارها و تشكيل كسب و كارها به شكل تيميبه جاي فردي، عملكرد كسب و كارها را
در بعد رشد و بقا بهبود داده و كسب و كارهايي كه به شكل تيميتشكيل يافته بودند، رشد و بقاي بالاتري داشتند. علاوه بر اين به
بررسي اصول كار تيميپرداختيم كه مشتمل بر : تعداد كم افراد (كمتر از 12 نفر)، مهارت هاي تكميل كننده، نيت مشترك، پذيرش
رويكرد كاري توسط تمام اعضاي تيمو در نهايت مسئوليت و پاسخگويي همگاني بودند و چنين بيان گرديد كه يك تيم هدف ها را
مشخص مي سازد، مشكلات را بررسي و حل مي نمايد وراه ح لها را اجرا مي سازد (مفاخري، 86 ) كه اداره يك كسب و كار توسط تيم
مديريتي، تاثيري عميق بر بروندادهاي سازماني از قبيل پايداري و انطباق استراتژي ها و انطباق عملكرد آن كسب و كار با ميانگين
صنعت مربوطه دارد.
علاوه بر اين هرچه مدت زمان اداره كسب و كار به شكل تيم مديريت طولاني تر باشد، ثبات استراتژي هاي شركت در طول زمان و
.(finkelstein&hambrick, انطباق عملكرد كسب و كار بيشتر خواهد بود ( 1990
در نهايت ميتوان دريافت كه تشكيل يك كسب و كار به شكل تيميو ادارهي آن از طريق تيم ميتواند آثار مفيدي بر كسب و كار
داشته باشد و سبب رشد و موفقيت آن گردد. بنابراين براي اينكه در ايران 1404 كسب و كارهايي داشته باشيم كه مطابق با اهداف
سند چشم انداز با تكيه بر مزيت هاي رقابتي خود در بازار رقابت كرده و موفق باشند، بايد تيم ها و فعاليت آنها در كسب و كار مورد
بررسي قرار گرفته و سعي در بهبود فعاليت ها از طريق فعاليت هاي تيميگردد. در اسلام سفارش زيادي به نماز جماعت شده است
علاوه بر ثواب بسيار زيادي كه دارد باعث شور و نشاط و همبستگي بيشتر مسلمانان با يكديگر ميشود.
امام رضا عليه السلام فرمودند:
.( مع ما فيه منَ الْمساعدةِ علَي الْبِرِّ و التَّقْوي و الزَّجرِ عنْ كَثيرٍ منْ معاصي اللّ ه عزَّوجلَّ(حرعاملي، 1409 ه.ق،ص 372
در پرتو نماز جماعت، روح مساعدت و همكاري براي احياء كارهاي نيك و خدا پسندانه به وجود مي آيد و چنين روحيه ها و جماعتي
( سبب باز دارندگي از گناهان زياد و نافرماني خداوند را فراهم مي گرداند(صادقي اردستاني، 1374 ،ص 326
اصل نهم:جلوگيري از ضرر رساني و مسئوليت اجتماعي
بسياري از رفتارها و اقدامات كارآفرينان، متأثر از ارزشهاي اخلاقي بوده و ريشه در اخلاق دارد. عدم توجه به اخلاق كار در مديريت
يك كسب و كار، در جوامعي مانند ايران كه از يك سو داراي ارزشهاي اخلاقي غني بوده، از سوي ديگربا كشورهاي پيشرفتهفاصله
قابل توجهي دارد، مي تواند معضلاتي بزرگي را براي كارافرينان به وجود آورد. به علاوه با افزايش انتظارات اجتماعي از سازمانها و
كسب و كارها، جوامع نسبت به مسائلي مانند محيط زيست ، حقوق زنان، كودكان، اقليتها، معلولان، برابري استخدام و كاهش نيروي
انساني، حساس تر شده اند. بي توجهي به اين حقوق و عدم رعايت اصول اخلاقي در برخورد با ذي نفعان بيروني، مي تواند مشكلاتي را
براي سازمان ايجاد كند و مشروعيت و اقدامات آن را موردپرسش قرار داده، در نتيجه سود و موفقيت كسب و كار كارآفرينان را تحت
تأثير قرار دهد. اخلاق كار ضعيف، بر نگرش افراد نسبت به شغل، سازمان و كارآفرينان موثر بوده، مي تواند بر عملكرد فردي ، گروهي و
.( سازماني اثر بگذارد(رحمانسرشت، 1388
انسان، طبيعتاً موجودي اجتماعي است. تعاليم دين هم بسيار به پرورش ابعاد فردي و اجتماعي انسان با يكديگر سفارش كرده است. لذا
نماز كه نشانه دين است،الزاماً بايد با مسايل مهم اجتماعي نظير مسئوليت پذيري اجتماعي ارتباطي معنادار داشته باشد. شايد اينگونه
بتوان تفسير نمود كه نماز با حفظ شرائط آن، موجب لطافت روح و تيزي احساسات مي شود. راز و نياز با خدا در روح و روان آدمي،
تأثيرات، همچون حساس شدن نسبت به عالم هستي و احساس همنوائي با ديگران ايجاد ميكند و در نتيجه آمادگي لازم براي احساس
وظيفه و مسئوليت نسبت به ديگران، به وجود ميآورد و محركي براي رسيدگي به دردها و رنجهاي مجرمين ميشود. اهميتي كه نماز
جماعت در سفارشات معصومين عليهم السلام يافته است، شايد از آن رو ميباشد كه علاوه بر عبادات و انجام تكاليف الهي، مردم به
در حديثي آمده است كه: پيامبر خدا صلّي الله تعالي عليه و آله ». دردها و رنجهاي يكديگر آگاه شده و ميتوانند در رفع آنها بكوشند
به نماز جماعت مشغول بود. هنگاميكه صداي گريه كودكي به گوششان رسيد، نماز را زودتر تمام كردند تا مادر آن كودك كه در نماز
.«( جماعت حاضر بوده، سراغ فرزندش رود و او را آرام كند(ديلمي، 1378 ، ص 221
اهميت توجه به مردم و رنجهايشان از اينجا، آشكار مي شود كه رسول خدا صلّي الله عليه و آله نمازي را كه ستون دين است و جان
پاك ايشان، مشتاق آن بوده، كوتاه ميكنند تا مادري به طفل گريان خود رسيدگي كند و مانع رنج بيشتر او شود و اين امر خود نشأت
گرفته ار توجه به روح و معناي نماز ميباشد.
نقل شده است كه: چون آفتاب طلوع ميكرد به سجده ميرفت و سر بر نميداشت تا براي هزار نفر از برادران « علي بن مهزيار » درباره
.«( خود دعا ميكرد مثل آنچه براي خود دعا ميكرد و پيشاني او از بسياري سجده مانند زانوي شتر پينه بسته بود(همان ص 198
براساس همين احساس مسئوليت است كه پيامبر صلّي الله عليه و آله فرمودند:
كسي كه صبح كند در حالي كه به(سامان يافتن) امور مسلمانان، اهتمام و كوشش نكند، از مسلمانان نيست، و كسي كه »
فرياد(دادخواهي) شخصي را بشنود كه مسلمانان را به ياري ميطلبد. ولي به او جواب(مثبت) ندهد، مسلمان نيست(محمدي اشتهاردي
.«( 1371 ،ص 19 ،
از اين سخنان ميتوان اين نكته را استنباط كرد كه اگر چه نماز، پايه دين و پرچم اسلام، توصيف شده است، ولي اگر كسي در قبال
جامعه مسلمين بي تفاوت بوده و نسبت به استغاثه دردمندان و مظلومان عكس العملي مناسب نشان ندهد(در حقيقت) مسلمان
نيست.چنين احساس مسئوليتي نه تنها نسبت به مسلمانان بلكه نسبت به ساير موجودات نيز مورد تأكيد شارع مقدس اسلام مي-
شيخ طوسي از حضرت امام صادق عليه السلام روايت ميكند كه پيرمردي از عابدهاي بني اسرائيل مشغول نماز بود كه ». باشد
مشاهده كرد دو طفل خروسي را گرفتند و پرش را ميكنند و آن خروس، ناله و فرياد ميكند، پس آن عابد همانطور مشغول نماز شد و
آن حيوان را نجات نداد و از عمل آن كودكان جلوگيري نكرد. پس خداوند به زمين فرمود:آن عابد را فرو بر. زمين او را فرو برد و تا آخر
در باب احساس مسئوليت اجتماعي و آثار معنوي آن، مطالب مفصلي در منابع اسلامي .«( دنيا فرو ميرود(دستغيب ، 1378 ،ص 65
آمده است. نكته بسيار مهم اين است كه روح مسئوليت اجتماعي در اولياي الهي، خود از توجه به خدا و ارتباط با او سرچشمه مي گيرد
كه نماز تجلي كامل چنين رابطه اي است.همان بندگان خاصي كه در نماز، به حقيقت ياد خدا بودند و در روابط و مناسبات اجتماعي
نيز زيباترين و لطيف ترين توجه را به نيازها و دردهاي مردم، مبذول داشتند. شايد حديث زير بيانگر چنين توجهي باشد كه پيامبر
صلّي الله عليه و آله فرمودند:
وقتي كسي در نماز پيشواي مردم شد، نماز را سبك گيرد كه در ميان كسان، كوچك و بزرگ و بيمار و ناتوان و حاجتمند هست و هر »
.«( وقت براي خود نماز گزارد هر چه خواهد طول دهد(فريد تنكابني ، 1376 ،ص 631
اصل دهم:طرح و برنامه
در ابتداي امريك كارآفرين براي بررسي امكان پذيري و توجيه پذيري انجام يك كسب و كار بايد طرح كسب و كار داشته باشد زيرا پيش
از هر كس ديگري اين خود كارآفرين است كه بايد نسبت به سودآور بودن فرصت تجاري پيش رو اطمينان حاصل نمايد. بيشتر
كارآفرينان تصوري مبهم و كلي نسبت به خوب بودن يك فرصت دارند و به واسطه ي تعدد متغيرهايي كه در فضاي كسب و كار وجود
دارد، ممكن است از برخي پارامترها غفلت نمايند، يا آن كه توجه بيش از اندازه بر بعضي جنبه ها باعث كم اهميت ديدن ساير قسمت ها
شود. مكتوب كردن اطلاعات كسب و كار در يك چهارچوب از پيش تعيين شده امكان تحليل جامع تر را براي كارآفرين پديد مي آورد.
نوشتن طرح كسب و كار علاوه بر اين كه به تحليل شرايط كمك مي كند، در تصميم گيري در خصوص نحوه ي اجرا نيز مي تواند بسيار
مؤثر باشد. با توجه به اين كه طرح و برنامهكسب و كار يك برنامه ي اجرايي است، نوشتن درباره ي زواياي مختلف كسب و كار باعث
مي شود كه مشكلات بالقوه ي اجرا و ناسازگاري هاي موجود مابين بخش ها شناسايي شده و راهكارهاي لازم براي آنها انديشيده شود.
اقدام به كار ميكنند در مقابله با مشكلات و افت و خيزهاي اقتصادي و (BP) كارآفريناني كه بدون مطالعه و تنظيم طرح كسب و كار
بازار كار، توان كمتري دارند و لذا احتمال ورشكستگي و عدم موفقيتشان زياد است.
نماز نيز طرح و برنامه دارد مثلا نماز صبح دو ركعت،نماز ظهر چهار ركعت و به همين ترتيب.با تكبير شروع ميشود و با سلام به پايان
ميرسد و يا اينكه از چه زماني كدام نماز را شروع كنيم و تا چه زماني وقت مقرر خواندن آن است ،نشانه داشتن طرح و برنامه در نماز
است.علوه بر آن كارآفرين حساب و كتاب كارش را نداشته باشد و نرخ ،فروش،ميزان خريد،بدهيها و غيره را نداند،حتماً ورشكستگي را
براي كارش فراهم ميآورد.در نماز نيز بايد تعداد ركعتها،ركوع،تسبيحات و غيره را بدانيم.
2PF اصل يازدهم:انگيزه توفيق طلبي
23
P :
23PF از بين تمام ويژگي هايي كه فرض ميشود با كارآفريني ارتباط داشته باشند، نياز به توفيق طلبيقدمت بيشتري دارد. مك كللند
24
P
1953 ) معتقد است، افراد كارآفرين نياز بسيار زيادي به توفيق طلبي دارند. به عقيده او برخي از ارزش هاي فرهنگي، نياز به توفيق )
طلبي را تشويق ميكنند.حدود بيست تا بيست و سه مطالعه مهم در ادبيات كارآفريني، وجود رابطه نسبتا ثابتي رابين نياز به توفيق
تحقيقات نشان داده اند، توفيق طلبي عامل مهميبراي كارآفريني . (Chye koh, طلبي و كارآفريني، به اثبات رسانيده اند( 1996
است. به عقيدهمك كللند، افرادي كه نياز قوي به توفيق طلبي دارند، راه خود را براي كارآفريني پيدا ميكنند و بهتراز ديگران در چنين
انگيزهتوفيق طلبي مبتني بر انتظار انجام چيزي، بهتر و سريعتر .(Taormina & Kin-Meiao, تلاش هايي موفق ميشوند( 2007
از هر كس ديگر و يا بهتر و سريعتر از افرادي كه قبلا آن را انجام ميدادند، ميباشد. انگيزه توفيق طلبي فرايند برنامه ريزي و تلاش براي
تعالي است. به عقيده مك كللند انگيزه توفيق طلبي عامل مهميدر توسعه اقتصادي است. بنيانگذاران يك كسب و كار، نياز به سطح
.(Hansemark, بالايي از توفيق طلبي دارند و اين انگيزه به عنوان يك عامل مهم براي رشد كسب و كار معرفي شده است( 1998
نياز خود شكوفايي يكي از مهمترين انگيزه هاي كارآفرينان در محقق كردن چشم انداز خود است. نتيجه اين نياز قوي اين است كه در
مسير حركت به سوي هدف، هر چيز ديگري در اولويت پايين تري قرار ميگيرد. در روابط شخصي، علايق خارج از اين چشم انداز و يا
پروژه هاي باسود مالي زياد، همه از مواردي هستند كه در مقايسه با هدف، اولويت پايين تري خواهند داشت. البته سود مالي بندرت
انگيزه كارآفرينان قرار ميگيرد چرا كه پول به تنهايي نميتواند انگيزه انجام تمام زحماتي باشد كه در شروع يك فعاليت كارآفرينانه لازم
است، هر چند معيار خوبي براي اندازه گيري موفقيت فعاليت كارآفرينان است.
سفارشات زيادي كه توسط بزگان ما در مورد ثواب نماز بخصوص نماز جماعت و نماز شب به ما مسلمانان شده است باعث شده كه بجا
آوردن اين فريضه الهي همراه با انگيزه بيشتر براي رشيدن به توفيق الهي شده است.
24PF اصل دوازدهم: عزم واراده
25
P :
عزم راسخ كارآفرينان يكي ديگر از ويژگيهاي بارز آنهاست كه انرژي و تعهد لازم براي كسب موفقيت را ايجاد ميكند. كارآفرينان
مصمم از ايده هاي جديد و فرصت ها و پيشنهادهاي شغلي ديگر چشم پوشي ميكنند و در مقابل به كاري كه براي خود برگزيده اند
پايبند ميمانند. اين قاطعيت كارآفرين را طي فرآيند راه اندازي از هر گونه شك و ترديد و دودلي مصون نگاه ميدارد تا حدي كه
مخالفت نزديكان و آشنايان نيز نميتواند در اراده آنان خللي وارد نموده بلكه دودلي ديگران نيز تحت تأثير اين قاطعيت برطرف مي-
شود.
23-Need for achievement
24 – McClelland
25 -doer
افراد كارآفرين اهل كار و عمل هستند و قاطعيت دارند، هيچ وقت در كار خود امروز و فردا نميكنند،به سرعت تصميم ميگيرند و
هنگاميكه تصميم به عمل ميگيرند بلافاصله و در اولين فرصت ممكن آن را اجرا ميكنند و سرعت، عامل كليدي موفقيتشان است.
علاوه بر اينها كارآفرينان همواره به دنبال فرصت بوده و به قضا و قدر اهميت نميدهند، اعتماد به نفس واعتقاد به كنترل سرنوشت
خود دارند وخود را سبب خوشبختي ميدانند.
يكي از تاثيرات نماز (با دو شرط مداومت و محافظت)تقويت اراده آدمياست.نماز،اراده نمازگزار را به گونهاي تقويت ميكند كه پس از
تشخيص اينكه بايد فلان كار را انجام دهد،كمترين درنگي نميكند.نماز نيروي محركي ميباشد كه آدميرا بر رعايت تعهدات خويش
وادار كرده،بر تصميم گيري يا تصميمسازيهاي زندگي و در عمل به تصميمهاي گرفته شده تاثير بهسزايي دارد.اگر نماز در جان
آدمينفوذ كند،ميتواند محور حركت انسان به تقويت اراده باشد.انساني كه در زندگي خود دست كم بر يك عمل قاطعانه و به موقع
اصرار ورزد،ميتواند آن را آغازي براي تعميم اين الگو در ساز و كار تصميم گيري و عمل به آن بهشمار آورد.نمازهاي پنجگانه،به ويژه
نماز صبح،تمرين استقامت و درس تقويت اراده است.قويترين اراده از آن كساني است كه در نيمههاي شب،بالين نرم و راحت و خواب
ناز سحري را رها و فروتنانه،به درگاه معبود رو ميكنند.
25PF اصل سيزدهم: – خلاقيت
26
P :
كارآفريني، احتياج به آزمايش و خطا، تفكر يك جانبه و خلاقيتدارد. ادبيات كارآفريني پيشنهاد كرده اندكه افراد كارآفرين خلاق تر از
ديگران هستند. افراد كارآفرين براي ايجاد ارزش افزوده، ايده هاي جديدونقاط فرصت بازار را توسعه ميدهند و يا اينكه ايده ها و منابع
موجود را به روش هاي مختلفي تركيب ميكنند. خلاقيت شامل فرايندهايي چون، افزايش دانش، انعكاس، توسعه و ارزيابي يك ايده
جديد است. افراد خلاق تمايل دارندويژگي هاي مشخصي رااز خود بروز دهند.آنها دوست دارند به يك روش غير متعارف فكر كنند،
خلاقيت يكي از ابعاداصلي كارآفريني .Cromie, مفروضات موجود را به چالش بكشند و در حل مشكلات، انعطاف پذير هستند)( 2000
خلاقيت رابطه . (ko &butler, است و اكثر مديران سعي ميكنند براي تشخيص فرصت هاي كارآفرينانه،آنرا تشويق نمايند( 2007
نزديكي با نوآوري دارد. بايد توجه داشت كه خلاقيت اشاره به ايجاد ايده ها و محصولات جديد دارد و بيشتر در سطح فردي مطالعه
ميشود؛ ولي نوآوري اشاره به معرفي و اجراي ايده هاي جديد دارد و بيشتر در سطح تيميو سازماني مورد مطالعه قرار
.(Zampetakis, ميگيرد( 2008
در خواندن سوره و قنوت و دعاي نافله نماز ميتواند ابتكار كند.
6ص 196 ) اين طرحي است كه حتما حمد را بخوانيد و به جاي قل هوالله ميگويد ابتكار به T، ضميري، 1378 )« لَا صلَاةَ إِلَّا بِفَاتحةِ الْكتَابِ »
خودت انتخاب با خودت صد و چهارده سوره است چهار تا سور هاش را حق نداري بخواني كه سجده دارد آن صد و ده سوره اش را هر
موقع خواستي بخوان در دعاهاي لابه لاي نماز ابتكار كن هر چه مي خواهي بخوان در قنوت از خودت دعا خلق كن ضمن اينكه قدم به
قدم طرح دارد. كجا پاشو كجا بنشين يك كميهم ميدان براي خود طرف گذاشته است .بگذار خودم فكر كنم.
اصل چهاردهم:توجه به مسائل بيروني
كارآفرينان ،بخشعمدهايازوقتخودراصرف توجهدقيقبهاطرافخودميكنندوازاينطريق سوژههايجديديبرايفكركردنپيداميكنند.افراد كارافرين
بسيار كنجكاوبودهوبهطورمستمردرجستجويموضوعاتپيچيده ،جديدو
ناشناختهوعجيبهستند.بههمينسببآنهادرمقايسهباافراديكهازتواناييخلاقيتكمتريبرخوردارهستند،سوالاتبيشتروپيچيدهتريرامطرحمي-
كنند.اينويژگيرابهسادگيدربچههاميتوانتشخيصداد.اينكه نمازگزاربه مسجد محل و شهر خود ميرود،خود سببي است كه از اوضاع محله و
يا شهر خود با خبر شود و به همين ترتيب نيز نماز جمعه باعث اطلاع از اوضاع كشور ، منطقه و جهان ميشود. در اسلام سفارش شده
است كه علاوه اينكه به مسجد ميرويم و نماز ميخوانيم،به مسائل و مشكلات اطرافيانمان نيز توجه كنيم.
نتيجه گيري و پيشنهادات
جمعبندي مطالب اين مقاله كه پيرامون رابطه نماز و كارآفريني با توجه به روايات اسلامي ما را به اين مطلب سوق ميدهد كه توجه به
كليه ابعاد نماز ،ما را به عمق و حكمت نماز بيش از پيش آگاه ميكند.نماز رمز گشايشها و بركتهاست و مددكار انسان در شرايط
سخت محسوب ميشود،پس نماز را ياوري قدرتمند بدانيم كه نتيجه آن را در اين دنيا و جهان آخرت خواهيم ديد. در مكتب اسلام
ايجاد فضاي مناسب كار و كارآفريني يك امر مقدس و همچون عبادت و جهاد در راه خدا ناميده شده است.از محدوديت هاي اين مقاله
26-CreativityF
ميتوان به كمبود مطالب در مجلات لاتين و فارسي مرتبط با موضوع نام برد كه همين امر فرصتي را براي محققان قرار ميدهد كه به
ارتباطات موضوعي نمازو معارف اسلامي با شاخه هاي مختلف اقتصاد بپردازند.در پايان توفيق الهي را براي رهبر انقلاب و همه خدمت
گذاران در اين حماسه مقدس را خواستاريم و اميدواريم روح كار و كارآفريني در جوانان اين مرز و بوم بيشتر دميده شود تا در بسياري
از مايحتاجات روزمره و حتي مربوط به عبادت و نماز كه در اين نوشتار ذكر شد بي نياز گرديم.
منابع فارسي
1. احمد پور دارياني، محمود( 1379 ). كارآفريني: تعاريف، نظريات و الگو ها، تهران: شركت پرديس.
2. احمدپوردارياني، محمود و مقيمي، سيدمحمد ( 1386 ) . ” مباني كارآفريني “، چاپ چهارم، انتشارات فرانديش.
3. ارلوك،جيمز( 1380 ).پيش به سوي كارآفريني،ترجمه ميترا تيموري،تهران،نشر آموزه.
4. اكبري، كرامت ا… ( 1385 ). توسعه كارآفريني رويكرد آموزشي، چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي.
5. آقازاده، هاشم؛ رضازاده، حسين( 1382 ). كارآفرينان سازماني، ماهنامه تدبير، سال 15 ، شماره 152 ،تهران: سازمان مديريت
صنعتي.
6. پرداختچي، محمد حسن؛ شفيع زاده، حميد( 1385 ). درآمدي بر كارآفريني سازماني، چاپ اول، تهران: نشر ارسباران.
7. حرعاملي،محمد بن حسن( 1409 ه.ق).وسايل الشيعه، محقق: گروه پژوهش موسسه آل البيت عليهم السلام،قم: موسسه آل
. بيت، ج 5
8. حسيني خواه، علي؛ سليمي، جمال؛ رستگار، احمد( 1386 ). آيا ميتوان كارآفرين را آموزش داد؟، ماهنامه اجتماعي، اقتصادي،
علميو فرهنگي كار و جامعه، شماره 89 و 90 ، آبان و آذر.
9. دستغيب، سيد عبدالحسين( 1378 ).گناهان كبيره، قم: نشر دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه
علميهقمچاپ دوازدهم.
10 . ديلمي، حسين ( 1378 ). هزار و يك نكته درباره نماز ، قم :نشر پارسايان.
11 . رحمانسرشت، حسين وهمكاران( 1388 ). مسئوليت اجتماعي؛ اخلاقيات فراسازماني،مجله تدبير شماره ارديبهشت ، شماره
.204
12 . شاه حسيني، علي( 1383 ).كارآفريني، چاپ اول، تهران: آييژ.
13 . صادقي اردستاني،احمد( 1374 ).جلوه هاى نماز در قرآن و حديث،تهران:نشر مطهر.
14.ضميري، محمدرضا و احسايي، محمد بن علي( 1378 ).عوالي اللآلي. قم : موسسه فرهنگي و اطلاع رساني تبيان .
. 15 . فريد تنكابني، مرتضي ( 1376 ). راهنماي انسانيت، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامي. چاپ دوم،ش 14
16.قرائتي،حسين(1373). درسهايي از قران، نماز، بهره وري در نمازدريافت شده از منبع الكترونيكي به 4Thttp://gharaati.ir/show.php?page=darsha&id=10474T:آدرس
17.متقي فر،غلامرضا(1389).آثار عيني روانشناختي و تربيتي نماز، . راه تربيت سال پنجم، شماره 10
18 . محمدي اشتهاردي، محمد ( 1371 ).گفتار دلنشين چهارده معصوم(عليهمالسلام) :شامل 560 حديث از چهارده معصوم
قم : موسسه انصاريان . · عليهمالسلام، از هر كدام، چهل حديث
19 . محمدي اشتهاردي، محمد ( 1373 ). نماز از ديدگاه قرآن و عترت ، ناشرانتشارات نبوي.
20 . معينيان، داوود؛ احمدي، فخرالدين؛ درفشي، محمد( 1387 ).كارآفريني، تهران: سفير اردهال.
21.مفاخري.(1386). كار تيميچيست؟ دريافت شده از منبع الكترونيكي به hTttp://www.modiriran.ir/modules/article/view.article.php/آدرس:3464
منابع انگليسي
1. Congregado,emilio.(2008),”measuringentrepreneurship:buildingastatistical
system”.,springer,science+business media,llc.
2. Chowdhury, mohammed. s.(2007) “overcoming entrepreneurship development constraints: the case of bangladesh”, journal of enterprising communities:people and places in the global economy, vol. 1 ,no. 3, pp. 240-251.
3. Cromie ,Stanley.(2000) “Assessing entrepreneurial inclinationsSome approaches and empirical evidence”,european journal of work and organizational psychology, vol. 9,no.1,pp. 7–30.
4. Chye koh, hian.(1996).” testing hypotheses of entrepreneurial characteristics a study of hong
kong mba students” , journal of managerial psychology,vol. 11, no. 3, pp. 12-25.
5. Finkelstein, S., &Hambrick, D. C. (1990). Top-Management-Team Tenure and
Organizational Outcomes: The Moderating Role of Managerial Discretion. Administrative
Science Quarterly, 35(3), 484-503.
6. Hansemark ,Ove C.(1998),”The effects of anentrepreneurship programme on Need for
Achievement and Locus of Control of reinforcement”,Inte Jnl of Entrepreneurial Behaviour
& Research,Vol. 4 No. 1, pp. 28-50.
7. Henry, C; Hill, F & Leitch, C (2005). “Entrepreneurship Educational and Training; can Entrepreneurship be taught?”Education& Training Journal. Vol 4 (issue 2).
8. Hisirch, R.D & Peters, M.P. (2002). Entrepreneurship, Fifth Edition. Mc Grow – Hill.
9. Hitt,michael.a.ireland,r.duan.camp,s.michael.(2002),”strategicentrepreneurship:creatingane
w mindset”.blackwell publishers ltd.
10. Honig.Benson (2004).” Entrepreneurship Education toward a model of contingency- based
business planning”, Academy of management learning and education, vol 3. No 3.
11. Ko,Stephen. Butler, John E,(2007), “Creativity: A key link to entrepreneurial behavior”, Business Horizons ,vol. 50,pp. 365–372.
12. Talloo,Thelma.j.(2007),”Business Organisation And Management (For Delhi University B.Com Hons. Course)” ,tata mcgraw-hill.
13. Taormina,Robert.J.Kin-Mei Lao,Sammi.(2007),”measuring chinese entrepreneurial
motivation personality and environmental influences” ,International Journal of
Entrepreneurial Behaviour & Research,Vol. 13 ,No. 4, pp. 200-221.
14. Terziovski ,milé.(2009),” energizing management through innovation and entrepreneurship:
european research and practice”.Vol. 1, No. 3, pp. 240-251.
15. Zampetakis,Leonidas A.(2008), “The role of creativity and proactivity on perceived
entrepreneurial desirability”, Thinking Skills and Creativity,vol. 3,pp.154–162